Το Φαινόμενο της Ευαισθητοποίησης στη Γνωσιακή-Συμπεριφορική Psychυχοθεραπεία

2024 Συγγραφέας: Harry Day | [email protected]. Τελευταία τροποποίηση: 2023-12-17 15:42

Το «Mindfulness» είναι ένα σχετικά νέο και ενδιαφέρον φαινόμενο στη σύγχρονη γνωσιακή-συμπεριφορική ψυχοθεραπεία.

Τις τελευταίες δεκαετίες, η ξένη βιβλιογραφία σημείωσε μια σταθερή αύξηση του αριθμού των έργων που αφιερώθηκαν στην επιστημονική ανάπτυξη της έννοιας της ευαισθητοποίησης ή της ψυχολογικής προσοχής [4, 18].

Οι τεχνικές ευαισθητοποίησης στις πρακτικές του διαλογισμού υπήρχαν για αιώνες ως μέρος των βουδιστικών και άλλων ανατολικών πνευματικών παραδόσεων. Η μελέτη του φαινομένου της προσοχής στο πλαίσιο της επιστημονικής έρευνας στην κλινική ψυχολογία και ψυχοθεραπεία ξεκίνησε τη δεκαετία του 1980 (Kabat Zinn, 1990) [4, 18].

Η έννοια του "mindfulness" προέρχεται από τη φιλοσοφία του Βουδισμού Ζεν. Υποδηλώνει τονισμένο προσανατολισμό στην παρούσα στιγμή. Ο Ζεν διδάσκει ότι κάθε στιγμή είναι πλήρης και τέλεια και ότι η αποδοχή, η ταπεινοφροσύνη και η εκτίμηση αυτού που είναι, πρέπει να βρίσκονται στο επίκεντρο της θεραπείας, παρά στην επιθυμία για αλλαγή (Hayes et al., 2004). Στην αρχική του έννοια, αυτή η έννοια δεν αναφέρεται σε ψυχικές καταστάσεις, αλλά όπως τόνισε ο Άλεν, ορισμένες πτυχές της προσοχής περιλαμβάνουν την ευαισθησία σε ψυχολογικές διαδικασίες. Το κεντρικό στοιχείο της επίγνωσης είναι η αναγνώριση ότι οι σκέψεις είναι απλώς σκέψεις, όχι «εσείς» ή «πραγματικότητα» (Fonagy, Bateman, 2006) [1, 20]. Η κατοχή των δεξιοτήτων της συνειδητής ζωής σας επιτρέπει να κοιτάξετε τον κόσμο ευρύτερα, ανοίγει την ευκαιρία να μάθετε να ανταπεξέρχεστε ικανοποιητικά σε αρνητικές πληροφορίες και στρες, τα οποία έχουν μεγάλη σημασία στον σύγχρονο δυναμικά αναπτυσσόμενο κόσμο.

Μιλάμε για τη στάση απέναντι στη σκέψη ως απλή σκέψη και όχι ως οντολογική αντανάκλαση της πραγματικότητας. Αυτή η στάση προϋποθέτει υψηλότερη αποτελεσματικότητα αντιμετώπισης των αρνητικών εμπειριών, συγκεκριμένα, την ευκολία υλοποίησης εναλλακτικών πτυχών της εμπειρίας, την αποφυγή αρνητικής αντίληψης ουδέτερων γεγονότων, το εύρος του εύρους και την προσαρμοστικότητα των απαντήσεων σε αρνητικά ερεθίσματα [4, 19].

Λαμβάνοντας περαιτέρω υπόψη τον όρο "mindfulness" (επίγνωση), αξίζει να σημειωθεί ότι στο αγγλικό επεξηγηματικό λεξικό του Webster ("Webster") ο όρος "mindfulness" ορίζεται ως:

1. ποιότητα ή κατάσταση φροντίδας.

2. την πρακτική της διατήρησης μιας αμερόληπτης κατάστασης αυξημένης ή πλήρους επίγνωσης των σκέψεων, των συναισθημάτων ή των εμπειριών σας από στιγμή σε στιγμή.

3. κατάσταση συνείδησης [5].

Στην ψυχολογία, είναι συνηθισμένο να μιλάμε για την επίγνωση ως ένα χαρακτηριστικό που χαρακτηρίζει το γνωστικό-προσωπικό ύφος ενός ατόμου. Το αντικείμενο της έρευνας σε αυτή την περίπτωση είναι η λειτουργία της επίγνωσης στην οργάνωση της εσωτερικής ζωής ενός ατόμου (Didonna, 2009) [4, 20].

Η ικανότητα συνειδητοποίησης της υποκειμενικότητας της εσωτερικής εικόνας της πραγματικότητας θεωρείται, επομένως, ως αποτελεσματικό μέσο αντιμετώπισης διαφόρων μορφών ψυχολογικού στρες - άγχος, φόβοι, εκνευρισμός, θυμός, μηρυκασμός [4, 20].

W. Kuyken με επιμ. προτείνουν ότι οι δεξιότητες της προσοχής και της μη κριτικής αποδοχής της εμπειρίας ισοπεδώνουν τη σχέση μεταξύ των αρνητικών συναισθημάτων και των συγκεκριμένων προτύπων σκέψης [4, 23].

Αξίζει να σημειωθεί ότι το φαινόμενο της ευαισθητοποίησης είναι ένα κεντρικό συστατικό πολλών ψυχοθεραπευτικών προσεγγίσεων: Πρόγραμμα μείωσης του άγχους που βασίζεται στην ενσυνειδητότητα (MBSR) ή μείωση του στρες και διαλογισμός με βάση την ενσυνειδητότητα (Kabat Zinn, 1990), Γνωσιακή θεραπεία βασισμένη στην ενσυνειδητότητα (MBCT) ή Mindfulness Βασισμένη στη Γνωσιακή Θεραπεία. (Kuyken, Watkins, Holden et al., 2010; Teasdale, Segal, Williams et al., 2000), και το θέμα πολλών βιβλίων αυτοβοήθειας και αυτοβοήθειας. Εκτός από την επιστημονική μελέτη της ευαισθητοποίησης ως συγκεκριμένης ψυχοθεραπευτικής παρέμβασης, το φαινόμενο αυτό συζητείται ενεργά στην πιο δημοφιλή βιβλιογραφία ως δρόμος προς την πνευματική ανάπτυξη, την ευχαρίστηση, τη σοφία κ.λπ. [4, 22].

Η έννοια της ευαισθητοποίησης έχει βρει σημαντικές εφαρμογές σε γνωστικές-συμπεριφορικές μεθόδους, οι οποίες περιλαμβάνουν διαλεκτική συμπεριφορική θεραπεία (DPT, Linehan, 1987; Chiesa, Serretti, 2001) και μια μορφή γνωσιακής-συμπεριφορικής θεραπείας για την κατάθλιψη με στόχο τη μείωση της πιθανότητας υποτροπής της κατάθλιψης. (Teasdale et al., 2000). Το Mindfulness αντανακλά τη στάση της ανοιχτότητας, η οποία περιλαμβάνεται επίσης στην έννοια της νοημοσύνης (Fonagy, Bateman, 2006) [1, 20; 4].

Η ευαισθητοποίηση μπορεί να εκπαιδευτεί. Χάρη στην ανάπτυξη δεξιοτήτων για συνειδητή ζωή και αντίληψη της περιβάλλουσας πραγματικότητας, η ποιότητα ζωής των ανθρώπων μπορεί να αλλάξει σημαντικά προς το καλύτερο. Είναι η αντίληψη των σκέψεων, ως απλώς σκέψεις, χωρίς κίνητρο για δράση, που σας επιτρέπει να αποφύγετε τις παρορμητικές ενέργειες στη ζωή και επίσης δημιουργεί την επιθυμία να λάβετε υπεύθυνες αποφάσεις σε δύσκολες καταστάσεις ζωής.

Οι σύγχρονες έννοιες της προσοχής περιγράφονται στη βιβλιογραφία για τη διαλεκτική συμπεριφορική θεραπεία (DBT) [3]. Το DBT δηλώνει ότι η ευαισθητοποίηση είναι η ικανότητα να ζείτε σκόπιμα την παρούσα στιγμή με πλήρη προσοχή (να εγκαταλείψετε τις συνήθειες που έχουν γίνει αυτόματες ή ρουτίνες για να είστε πλήρως παρόντες και να συμμετέχετε στη ζωή σας). να μην καταδικάζουμε ή αρνούμαστε την παρούσα στιγμή (συνειδητοποιώντας τις συνέπειες, διακρίνοντας χρήσιμη και βλαβερή, αλλά αφήνοντας την επιθυμία να εκτιμήσουμε την παρούσα στιγμή, να την αποφύγουμε, να την καταστείλουμε ή να την αποκλείσουμε) · να μην προσκολλάται στο παρελθόν ή στο μέλλον (να δίνει προσοχή στην εμπειρία κάθε νέας στιγμής και να μην αγνοεί το παρόν, προσκολλημένο στο παρελθόν ή στο μέλλον) [3]. Αυτή η προσέγγιση αντανακλά μια συγκεκριμένη φιλοσοφία ζωής. Τι είναι η πρακτική της προσοχής; Στρέφοντας συνειδητά την προσοχή στην παρούσα στιγμή, χωρίς να κρίνω εκείνη τη στιγμή. Ο διαλογισμός είναι η πρακτική της ευαισθητοποίησης και της δημιουργίας δεξιοτήτων για μια προκαθορισμένη χρονική περίοδο (ενώ κάθεστε, στέκεστε ή ξαπλώνετε). Όταν διαλογιζόμαστε, είτε συγκεντρωνόμαστε, είτε εστιάζουμε την προσοχή μας (για παράδειγμα, σε αισθήσεις στο σώμα, αναπνοή, συναισθήματα ή σκέψεις), είτε επεκτείνουμε την προσοχή μας (αγκαλιάζοντας όλα όσα εισέρχονται στο πεδίο της επίγνωσής μας). Υπάρχουν πολλές μορφές διαλογισμού που διαφέρουν μεταξύ τους (κυρίως ανάλογα με το αν η προσοχή μας είναι ανοιχτή ή εστιασμένη, και αν εστιάζεται, τότε σε ποιο αντικείμενο). Η ευαισθητοποίηση μπορεί επίσης να είναι σε κίνηση. Υπάρχουν επίσης πολλές ευκαιρίες για εξάσκηση της προσοχής στην κίνηση, φέρνοντας τις δεξιότητες του mindfulness σε οποιαδήποτε σωματική άσκηση: γιόγκα, τσιγκόνγκ, περπάτημα, πολεμικές τέχνες (τάι τσι, αϊκίντο, καράτε), χορός και άλλα [3].

Ενώ αναλύουμε μερικές από τις τεχνικές της προσοχής, αξίζει να σημειώσουμε αποτελεσματικές ασκήσεις που βασίζονται στην αναπνοή της προσοχής. Για παράδειγμα, η άσκηση "μετράει μέσα και έξω": "Καθίστε στο πάτωμα με τουρκικό τρόπο. Μπορείτε επίσης να καθίσετε σε μια καρέκλα, να γονατίσετε, να ξαπλώσετε στο πάτωμα και να περπατήσετε αργά. Εισπνέοντας αέρα, να γνωρίζετε την εισπνοή και να σημειώνετε αργά: "εισπνέω, ένα". Καθώς εκπνέετε, να γνωρίζετε την εκπνοή και σημειώστε νοερά: "Εκπνέω, μία φορά". Θυμηθείτε να αρχίσετε να αναπνέετε από την κοιλιά σας. Ξεκινώντας με την επόμενη αναπνοή, να το γνωρίζετε και σημειώστε νοερά: "εισπνέω, δύο". Εκπνεύστε αργά, προσέξτε την εκπνοή και σημειώστε νοερά: «εκπνέω, δύο». Πηγαίνετε στο δέκα και μετά επιστρέψτε στο ένα. Όταν αποσπάται η προσοχή, επιστρέψτε στην ενότητα [3, 311]. Είναι μια ευέλικτη άσκηση και μπορεί να χρησιμοποιηθεί σε διάφορες ρυθμίσεις. Βοηθά στην αντιμετώπιση του άγχους, των φόβων, του πανικού και αποσπά την προσοχή από τις αρνητικές σκέψεις. Κατά τη διαδικασία εκτέλεσης της παρουσιαζόμενης άσκησης, η προσοχή στρέφεται στην επίγνωση της αναπνοής και στον απολογισμό, η οποία τελικά συμβάλλει στη σταθεροποίηση της ψυχοσυναισθηματικής κατάστασης στο σύνολό της.

Πολυάριθμες μελέτες σε επίπεδο μετα-ανάλυσης έχουν αποδείξει την αποτελεσματικότητα της θεραπείας που βασίζεται στην ενσυνειδητότητα στη θεραπεία διαφόρων ψυχικών διαταραχών [4, 19].

Λογοτεχνία:

1. Bateman E. W., Fonagi P. Θεραπεία της οριακής διαταραχής προσωπικότητας βασισμένη στην νοοτροπία: ένας πρακτικός οδηγός. - Μ.: "Ινστιτούτο Γενικής Ανθρωπιστικής Έρευνας", 2006. - 248 σελ.
2. Λάινεν, Μ. Γνωσιακή συμπεριφορική θεραπεία για διαταραχή οριακής προσωπικότητας / Marsha M. Lainen. - Μ.: "Williams", 2007. - 1040s.
3. Lainen, Marsha M. Skills Training Guide for the Treatment of Borderline Personality Disorder: Per. από τα Αγγλικά - Μ.: LLC "I. D. Williams », 2016. - 336 σελ.
4. Pugovkina O. D., Shilnikova Z. N. Η έννοια του mindfulness (επίγνωση): ένας μη ειδικός παράγοντας ψυχολογικής ευημερίας // Σύγχρονη ξένη ψυχολογία. –2014. –№ 2. - С.18-26.
5. Λεξικό Merriam-Webster και Θησαυρός. [Ηλεκτρονικός πόρος]. -Λειτουργία πρόσβασης: